باشگاه فوتبال تراکتورسازی تبریز استان آذربایجان شرقی در سال ۱۳۴۹ شمسی (۱۹۷۰ میلادی) با حمایت کارخانه تراکتورسازی تبریز بنیانگذاری شده است.تراکتورسازی تبریز تا سال ۱۳۸۰-۱۳۸۱(۲۰۰۱-۲۰۰۲) در سطح اول فوتبال ایران بازی می‌کرد اما در آن سال به دسته پایینتر یعنی لیگ دسته یک سقوط کرد و پس از ۸ سال انتظار در سال ۱۳۸۸ دوباره به لیگ برتر فوتبال ایران راه یافت
- پیش از انقلاب
تراکتورسازی در سال ۱۳۵۴ به جام تخت جمشید صعود کرد. آنان در جام تخت جمشید ۱۳۵۴ شرکت کردند و در میان ۱۶ تیم، شانزدهم شدند و سقوط کردند. پس از یک سال دوری از سطح اول لیگ فوتبال ایران، آنان در جام تخت جمشید ۱۳۵۶ شرکت کردند و پنجم شدند. در این دوران مربی تراکتورسازی حسین فکری بود و بازیکنانی چون پرویز مظلومی، عباس کارگر و ابراهیم کیان طهماسبی در این بازی می‌کردند. تراکتورسازی در جام تخت جمشید ۱۳۵۷ هم حاضر بود و تا پیش از تعطیلی مسابقات به دلیل وقوع انقلاب، در جدول نهم بودند. این باشگاه در جام حذفی ۱۳۵۶ نیز به فینال راه یافت اما از ملوان بندرانزلی باخت و نایب‌قهرمان شد. در این سال‌ها ماشین سازی نیز به عنوان تیمی از شهر تبریز و قدرتی موازی با تراکتورسازی در فوتبال ایران حاضر بود.
- دهه ۱۳۶۰
در دهه ۱۳۶۰ به دلیل وقوع جنگ ایران و عراق، لیگ فوتبال ایران تعطیل بود و تنها جام‌های استانی برگزار می‌شد و تراکتورسازی در لیگ فوتبال تبریز بازی می‌کرد. در سال ۱۳۶۵، تیم استان آذربایجان شرقی متشکل از بازیکنان تراکتورسازی و ماشین سازی به فینال لیگ استانی قدس راه یافت، ولی از تیم استان اصفهان شکست خورد و دوم شد. در این دهه بازیکنانی مانند احد شیخ‌لاری، حسین قوی‌فکر، غلامرضا باغ‌آبادی و امیر داداش ضیایی بازیکنان برجسته تراکتورسازی بودند که در تیم ملی فوتبال ایران نیز بازی کردند. در سالیان پایانی این دهه، واسیلی گوجا مربی اهل رومانی به تراکتورسازی آمد.
- دهه ۱۳۷۰ و آغاز دهه ۱۳۸۰
واسیلی گوجا، تیمهای پایه تراکتورسازی را زیر نظر گرفت و به کارهای بنیانی باشگاه پرداخت. تراکتورسازی متحول شد و دوران موفقی را گذراند. آنان در لیگ آزادگان ۱۳۷۱ در گروه یک بالاتر از استقلال و کشاورز اول شدند، اما در پلی‌آف با باخت به پاس تهران، به مقام سوم رسیدند. در این تیم که بهترین نتیجه تاریخ تراکتورسازی در لیگ را به دست‌آورد؛ احد شیخ لاری بعنوان کاپیتان تیم،کریم باقری، سیروس دین محمدی وحسین خطیبی حضور داشتند. اسماعیل حلالی و علی باغمیشه نیز از آن تیم به تیم ملی فوتبال ایران راه یافتند. تراکتورسازی در سال ۱۳۷۳ با باخت به بهمن در جام حذفی، برای بار دوم در این جام دوم شد. با رفتن بازیکنان کلیدی از تیم، دوران افت باشگاه آغاز شد. محمدحسین ضیایی، جای گوجا را گرفت و بازیکن–مربی تیم شد. باشگاه در لیگ آزادگان ۱۳۷۹، آخر می‌شود ولی با این وجود سال بعد به حکم فدراسیون فوتبال ایران در لیگ حرفه‌ای تازه تاسیس شرکت می‌کند. آنان در لیگ برتر فوتبال ایران ۸۰-۸۱ با مربیگری رضا وطنخواه و محمود یاوری باز هم در لیگ آخر شدند، و این بار به دسته پایینتر سقوط کردند.
- دوران دسته اول ۱۳۸۱-۱۳۸۸
تراکتورسازی هفت فصل را در لیگ دسته اول فوتبال ایران سپری کرد، و نتوانست به جام خلیج فارس صعود کند. تراکتورسازی در این هفت سال تنها یک بار پلی‌آف رسید، و با باخت به شیرین‌فراز کرمانشاه فرصت صعود را از دست داد. در این سالیان ارنست میدندروپ، فرشاد پیوس، احد شیخ لاری از مربیان باشگاه بودند. سرانجام فراز کمالوند در فصل ۸۸-۸۷ تراکتورسازی را به لیگ برتر آورد.
- هواداران و حامیان
حمایت سپاه پاسداران از تراکتورسازی
این باشگاه از حمایت‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برخوردار است و حتی در زمین چمن سپاه عاشورا تمرین می‌کند.همچنین بیش از چهل درصد از سهام این باشگاه در اختیار صندوق بازنشستگی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفته‌است. از همین رو این باشگاه که باشگاهی غیرنظامی است و تا پیش از این نمی‌توانست بازیکن سرباز بگیرد با این روش قادر به انجام این کار شده‌است. و هر بازیکن مشمولی که بخواهد خدمت سربازی خود را در ارگان سپاه بگذراند باید به این باشگاه نقل مکان کند.
هواداران
تراکتورسازی یکی از پرطرفدارترین تیم آسیا، می باشد . به گفتهٔ مدیر باشگاه تراکتورسازی این تیم در سال ۱۳۸۹ حدود ۴۸۲ هزار هوادار رسمی داشته که چندین برابر هوادران ثبت‌شدهٔ رئال مادرید، یکی از باشگاه‌های پرطرفدار دنیا، است. این باشگاه پیشتر تعداد تماشاگر ثابتی در ورزشگاه و هوادارانی در داخل تبریز داشت؛ اما اکنون هواداری از این تیم به سراسر آذربایجان و برخی شهرهای دیگر ایران و جمهوری آذربایجان رسوخ کردهاست به گونه‌ای که در چندین بازی در چارچوب لیگ برتر استادیوم‌های استانهای البرز، قزوین، قم و گیلان نیز در برخی بازی‌ها پذیرای هواداران پرتعداد تراکتورسازی بوده‌اند، مشخصا هواداران تراکتوری پس از راهیابی به لیگ برتر در سال ۸۸ حضور پرشماری در استادیوم آزادی تهران و در برابر سرخابی‌های این شهر داشته‌اند. طوری که به جرات می‌توان گفت پرسپولیس واستقلال برای اولین بار در آزادی تعداد تماشاگرانشان مساوی وحتی کمتر از تیم حریف بوده‌است. این شرایط، نسبت به دوران قبلی حضور تراکتورسازی در سطح اول فوتبال ایران فرق دارد.
«پرشورها» لقبی است که پس از انتخاب هواداران تراکتورسازی به عنوان «پرشورترین هواداران ایران» در برنامه نود به آن‌ها داده شد و اینک در بیشتر شهرها و محافل ورزشی کشور با این لقب خوانده می‌شوند. در بسیاری از محافل ورزشی، شیوهٔ تشویق هواداران این باشگاه را با هواداران فوتبال در شرق آسیا مقایسه می‌کنند.
- تراکتورسازی و مسایل قومیتی
با اینکه تراکتورسازی تنها یک باشگاه ورزشی است، اما امروزه برای هوادران این تیم در ایران جذابیتی فراتر از این دارد و به پدیدهای اجتماعی و ناسیونالیستی بدل شده‌است؛ درصد بالایی از طرفداران، چندان به بازی فوتبال و نتایج‌اش کار ندارند و به دنبال یک تجمع بی‌خطر هستند تا وجود خود را ابراز کنند، بگونه‌ای که برخی از هوادران تراکتورسازی رابطه خود و آذربایحان را با باشگاه فوتبال بارسلونا و کاتالونیا مقایسه می‌کنند؛ عده‌ای این مقایسه را منتسب به گروهای تجزیه طلب و پان ترک می‌داند. دکتر صدر در این باره می‌گوید:
«اتفاق خوبی که شاهد آن هستیم، شور و هیجانی است که طرفداران تیم تراکتور سازی تبریز نسبت به تیم شهر خودشان نشان می‌دهند. این وسط فقط فوتبال نیست که این میزان از علاقه را برانگیخته‌است. مسائل قومی و زبانی باعث به وجود آمدن نوعی دوستی بین هواداران و باشگاه تراکتورسازی شده که به زعم من رخداد خوشایندی برای فوتبال ایران است.»
علاوه بر این، بازی‌های این تیم به طور ضمنی صحنه سو استفاده برخی از گروههای پانترک شده است که برای هر بازی خود را از شهرهای اطراف به قصد ایجاد فضای پانترکیسم و سردادن شعارهای نژادی به ورزشگاه یادگار امام میرسانند.این حرکات عمدتاً شامل سردادن شعارها و بردن پارچه نوشتههایی با مضامینی در حمایت از کشور ترکیه و جمهوری آذربایجان است. این موضوع نمودهای سیاسی داشتهاست و در میان مسئولان سیاسی حکومت ایران حساسیت ایجاد کردهاست. این فعالیت‌ها به پان ترکیستها نسبت داده می‌شود. حتی شماری از هواداران تراکتورسازی در مقاطعی آتاتورک را تشویق کرده، شعار «خلیج عربی» سر داده‌اند. واکنش‌های حکومت به اینگونه مسائل در میان هواداران تراکتورسازی، به دستگیری، درگیری میان ماموران امنیتی و شعاردهندگان، جمع برخی پارچهنوشتهها از ورشگاه و برخی پوسترهای تراکتورسازی از چاپخانه‌ها انجامیده است.
- نمادها و شعارها
تراکتورسازی در بین هوادارانش به «تراختور» معروف است. برخی نیز این تیم را «گرگهای سرخ » (به ترکی آذربایجانی: آل قوردلار) می‌نامند.
شعارهایی از قدیم در میان هوادارن تراکتورسازی در ورزشگاه رواج دارد که مشهورترین آن‌ها «داغلاری سؤکر...»، «یئل یاتار، طوفان یاتار، یاتماز تراختور بایراقی» و «یاشاسین آذربایجان» هستند.
- ورزشگاه خانگی تراکتور سازی
ورزشگاه یادگار امام تبریز دومین ورزشگاه بزرگ ایران است و گنجایش دقیق آن ۶۶٬۸۳۳ نفر می‌باشد. با این حال، در برخی از بازی‌های باشگاه تراکتورسازی که در این ورزشگاه برگزار شده‌اند، جمعیتی بیش از ظرفیت این استادیوم، وارد آن شده‌اند؛ آن‌چنان که در یکی از بازی‌های این باشگاه در مقابل باشگاه سپاهان، حدود ۱۲۵،۰۰۰ نفر در ورزشگاه حضور داشته‌اند. این ورزشگاه از سال ۱۳۶۸ خورشیدی شروع به ساخت گردید و یکی از ۱۴ مکان ورزشی دهکده المپیک تبریز به‌شمار می‌رود؛ به‌طوری که از مجموع ۳۶۰٬۰۰۰ هکتار مساحت این دهکده، ۱۲٫۵ هکتار به ورزشگاه یادگار امام اختصاص یافته‌است.
ورزشگاه یادگار امام به جهت نبود برخی امکانات موردنیاز، نیمه کاره مانده‌است؛ امکانات رفاهی، جایگاه خبرنگاران، حفاظ‌های امنیتی لازم، رختکن برای تیم‌ها، سرویس‌های بهداشتی، سیستم‌های صوتی، نیمکت ذخیره‌ها و وضعیت نامناسب راه دسترسی از مهم‌ترین مشکلات این ورزشگاه است. همچنین به دلیل طولانی‌شدن زمان افتتاح ورزشگاه یادگار امام، سازه‌های بتنی و فلزی آن فرسوده شده‌اند و نیاز به بازسازی دارند. این ورزشگاه در بین طرفداران و هواداران تیم تراکتورسازی به ورزشگاه سهند معروف می‌باشد.
- رقبای سنتی تراکتور سازی
بازی‌های تراکتورسازی در برابر تیمهای پرسپولیس و استقلال پس از صعود مجدد به لیگ برتر در سال ۸۸ پرییننده و حساس بوده اند؛ هواداران تراکتوری حضوری پرشمار در استادیوم آزادی تهران و در برابر سرخابی‌ها و در مواردی بیش از هواداران تیم تهرانی داشته‌اند. حاصل کار این تیم در فصول نهم تا یازدهم لیگ برتر و در برابر استقلال، کسب سه تساوی و دو برد و یک باخت بوده‌است که دو برد متوالی در لیگهای دهم و یازدهم در استادیوم آزادی به دست آمده‌اند. در چارچوب یک بازی از هفته هجدهم لیگ دهم، تراکتورسازی موفق شد با گل کرار جاسم، پرسپولیس را پس از ۱۷ سال شکست دهد. خداداد افشاریان داور میدان، این رقابت را سخت ترین بازی عمرش دانست. کرار، ستاره آن فصل تراکتورسازی در این بازی به دلیل نواخنن سیلی به گوش محسن خانبان کمک داور بازی اخراج شد. اولین برد تراکتور در برابر پرسپولیس و در استادیوم آزادی، در هفته پانزدهم لیگ یازدهم به دست آمده‌است.
ستارگان باشگاه فوتبال تراکتورسازی از ابتدا تا کنون
احد شیخ لاری ، پرویز مظلومی ، عباس کارگر ، ابراهیم کیان طهماسبی ، غلامرضا باغ آبادی ، امیر داداش ضیایی ، حسین قوی‌فکر ، کریم باقری ، یونس باهنر ، علی باغمیشه ، سیروس دین محمدی ، اسماعیل حلالی ، یحیی گل محمدی ، حسین خطیبی ، رسول خطیبی ، آندرانیک تیموریان ، فریدون فضلی ، کرار جاسم ، مرتضی اسدی ، جواد کاظمیان ، محمد نصرتی ، مهدی کیانی و ...
نوید نویسنده وبلاگ